FUTBOL KLASMAN HAKEMLERİNİN MARUZ KALDIKLARI YILDIRMA (MOBBİNG) DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ / Evaluation of intimidating behaviors (mobbing) which football referees are exposed to
Yazar: SERKAN HACICAFEROĞLUDanışman: YRD. DOÇ. CEMAL GÜNDOĞDU
Fırat Üniversitesi / Sağlık Bilimleri Enstitüsü / Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı
Onaylandı
Doktora
Türkçe
2013
216 s.
Bu araştırmada, Türkiye Futbol Federasyonu bünyesinde faal olarak görev yapan hakemlere psikolojik yıldırma uygulayan unsurlar ile hakemlerin maruz kaldıkları yıldırma davranışlarının düzeyleri, bazı demografik değişkenler açısından incelenmiştir. Araştırmanın evrenini, Türkiye Futbol Federasyonunun profesyonel ve amatör liglerinde faal olarak görev yapan toplam 638 klasman hakemi oluşturmuştur. Örneklemini ise; evrenden tesadüfü yöntemle seçilmiş ve yine Türkiye Futbol Federasyonunun profesyonel ve amatör liglerinde faal olarak görev yapan farklı klasmanlara sahip (FİFA hakemi, FİFA hakem yardımcısı, üst klasman hakemi, üst klasman hakem yardımcısı, klasman hakem, klasman hakem yardımcısı, bayan klasman hakem) toplam 374 hakem oluşturmaktadır. Araştırmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Konu ile ilgili verilerin toplanması için araştırmacı tarafından geliştirilen, "Futbol Hakemlerine Mobbing Ölçeği (FHMÖ)" kullanılmıştır. Ölçek üç bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde katılımcı hakemlerin demografik bilgilerini belirleyebilmek için 7 madde yer almış, ikinci bölümde hakemlerin yıldırma davranışlarına maruz kalma düzeylerini belirlemek amacıyla 21 madde yer almıştır. Ölçeğin üçüncü bölümünde ise hakemlere psikolojik yıldırma uygulayanların genellikle kimlerin olduğunu belirleyebilmek için 12 madde sorulmuştur. Ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik çalışmasında 21 maddenin üç alt boyuttan (Bireyin mesleğine, sosyalliğine ve kişiliğine yönelik saldırı) oluştuğu, 12 maddesinin ise iki alt boyuttan (Spor ve sosyal çevre) oluştuğu belirlenmiştir. Ölçeğin bireyin mesleğine, sosyalliğine ve kişiliğine yönelik saldırı boyutlarının (21 madde) açıkladığı toplam varyansın 61,32, cronbach's alpha iç tutarlılık katsayısı ise 0,92 olarak hesaplanmıştır. Faktör yüklerinin ise 0,50 ile 0,86 arasında olduğu tespit edilmiştir. Spor ve sosyal çevre alt boyutlarının açıkladığı toplam varyansın ise (12 madde) 88,7, cronbach's alpha iç tutarlılık katsayısı ise 0,97 olarak hesaplanmıştır. Faktör yüklerinin ise 0,66 ile 0,88 arasında olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada verilerinin değerlendirilmesinde; bağımsız iki değişken arasındaki ilişkiyi bulmak amacıyla t- testi, tek yönlü varyans analizi (F), farkın kaynağını bulmak için Tukey testi sonuçları dikkate alınmış ve uygulanan ankette değişkenler arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek için anlamlılık düzeyi p<0,05 alınmıştır. Araştırma bulgularına göre; araştırmaya gönüllü olarak katılım sağlayan 374 hakemin genellikle erkek (% 92,2) ve evli oldukları (% 58,6), 28 ile 37 yaş arasında oldukları (% 71,6), lisans düzeyinde eğitim aldıkları (% 70,9), klasman yardımcı hakem görevinde oldukları (% 39,3), 9-12 yıl arasında hakemlik yaptıkları (% 34,8) belirlenmiştir. Ayrıca hakemliğin dışında başka bir meslek sahibi oldukları (% 79,9) sonucuna ulaşılmıştır. Katılım sağlayan 374 hakemden 184'ünün (% 49,2) ölçeğin genel toplamında çeşitli yıldırma davranışlarına orta altı düzeyde (x=2,28) maruz kaldıkları belirlenmiştir. Ölçeğin alt boyutlarından olan bireyin mesleğine yönelik saldırılardan ise orta düzeyde (x=2,72) yıldırma algıladıkları sonucuna ulaşılmıştır. Yine araştırmada bu davranışların spor çevresinden; taraftarlar, futbolcular, medyadaki futbol yorumcuları ile antrenörlerden kaynaklı olduğu ve hakemlerin bu unsurlardan hareketle yıldırma davranışlarına orta ve orta altı düzeyde maruz kaldıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca yönetimden (MHK) hakemlere karşı düşük düzeyde de olsa yıldırma davranışlarının uygulandığı belirlenmiştir. Hakemlerin algıladıkları bu yıldırma duygusu karşısında, yönetecek oldukları maçlara kendilerini hazırlayamama ve bunun neticesinde de maçın ağırlığını kaldıramayarak maçlarda telafisi olamayacak hataların yapılabilmesine, maçın doğru bir şekilde yönetilmesi yönünde aksaklığa neden olabileceği söylenebilir.
